Face Blindness

Prosopagnosia လို႔ေခၚတဲ့ ေရာဂါဟာ ကုရာနတၳိ ေဆးမရွိတဲ့ အာရုံေၾကာ ဆိုင္ရာ ေရာဂါ တစ္မ်ိဳးပါ။ ဒီေရာဂါ ခံစားေနရ သူ ေတြဟာ မိသားစုနဲ႔ သူငယ္ခ်င္း ေတြရဲ႕ မ်က္ႏွာေတြ သာမက ကိုယ့္ကို ကိုယ္ေတာင္ မမွတ္မိ ပါဘူး။

သင့္မိဘ၊ မိသားစု၊ သူငယ္ခ်င္း ေတြကို မမွတ္မိဘူး ဆိုရင္ ဘယ္လို ခံစားရ ပါမလဲ။ ဒီ့ထက္ ဆိုးတာက သူစိမ္း တစ္ေယာက္ကို ရုတ္တရက္ ျမင္လိုက္ရျပီး ဒီသူစိမ္းက သင့္ရဲ႕ ပံုရိပ္ ျဖစ္ေနတာကုိ သိလုိက္ ရရင္ေကာ။ ဒါဟာ Prosopagnosia ေရာဂါ ခံစားေနရသူ ေတြရဲ႕ ေန႔စဥ္ ဘ ၀ထဲက အစိတ္အပိုင္း တစ္ရပ္ ျဖစ္ပါတယ္။ Prosopagnosia ဒါမွမဟုတ္ face blindness လို႔ေခၚတဲ့ ေရာဂါ တစ္မ်ိဳးဟာ မ်က္ႏွာ ေတြကို မွတ္မိ ႏုိင္ စြမ္းအား ခ်ိဳ႕ယြင္း ေနေသာ ကုသလို႔ မရတဲ့ ဦးေႏွာက္နဲ႔ အာရုံေၾကာ ဆိုင္ရာ ေရာဂါ ျဖစ္ပါတယ္။ ဟုတ္ပါတယ္။ မွတ္မိသင့္တဲ့ မ်က္ ႏွာ ေတြကိုေတာင္ မမွတ္မိ ႏိုင္ပဲ ျဖစ္ေနတဲ့ ေရာဂါေပါ့။ တစ္ခါတစ္ေလ မွာေတာ့ ဒီခ်ိဳ႕ယြင္းမႈဟာ မ်က္ႏွာေတြကို မွတ္သား ရာမွာပဲ ျဖစ္တတ္ ေပမဲ့ တခ်ိဳ႕ ေ၀ဒနာရွင္ ေတြမွာ အရာ၀တၳဳနဲ႔ ေနရာ ေတြကို မွတ္သားရာမွာ ခက္ခဲမႈ ရွိပါတယ္။ မွတ္တမ္းတင္ ျဖစ္စဥ္ မ်ားစြာမွာ မ်က္ႏွာ သြင္ျပင္ ခြဲျခားမႈမွာ ျပႆနာ ရွိေနတာကို ေတြ႔ရပါတယ္။ သူတို႔ဟာ အသက္ ဒါမွမဟုတ္ က်ား၊မ ခြဲတာ ဒါမွမဟုတ္ အသြင္အျပင္ကို နားလည္ ေအာင္ ၾကိဳးစားမႈ ေတြမွာ အခက္အခဲ ၾကံဳေတြ႔ရေလ့ ရွိပါတယ္။

လူေတာ္ေတာ္ မ်ားမ်ားဟာ နာမည္နဲ႔ လူတြဲ မွတ္မိဖို႔ ခဲယဥ္းတာ မွန္ေပမဲ့ prosopagnosic ေတြကေတာ့ အခုေလးတင္ ေတြ႔လုိက္ရ သူကို ေတာင္ မသိေတာ့ ပါဘူး။ သူတို႔ဟာ ရုပ္ရွင္ေတြ တီဗြီ အစီအစဥ္ ေတြကို လိုက္ၾကည့္ ႏိုင္စြမ္း မရွိေတာ့ပါဘူး။ ဘာလို႔လဲ ဆိုေတာ့ ဇာတ္ ေကာင္ ေတြဟာ သူတို႔မ်က္စိ ထဲမွာ အားလံုး တူတူပဲ ျဖစ္ေနလို႔ပါ။ သူတို႔ရဲ႕ မိသားစု၀င္ ေတြကို ေတာင္မွ သူတို႔ မမွတ္မိ ေတာ့ပါဘူး။ Linda Catterall ဆိုတဲ့ Scotland မွ prosopagnosic ကသူမရဲ႕ အေတြ႔အၾကံဳကို The Guardian သတင္းစာမွာ ဒီလုိ ေရးခဲ့ ပါတယ္။ ေကာင္ေလး တစ္ေယာက္က ကြ်န္မဆီ ေျပးလာတယ္။ သူ႔ပံုစံက ကြ်န္မသား အၾကီးဆံုးနဲ႔ ပံုသ႑န္ အရြယ္အစား အေတာ ္တူတာပဲ။ ဒါေပမဲ့ ေသခ်ာ ၾကည့္လိုက္ေတာ့ ကြ်န္မသား မဟုတ္ဘူး။ ဒါနဲ႔ လွည့္ထြက္ လာလိုက္တယ္။ ကေလး ကေတာ့ ကြ်န္မဆီ ေျပးလာ ေနတုန္းပဲ။ ေပ်ာ္ရြင္ျပီး တက္ၾကြ ေနတာ သူ႔မ်က္ႏွာမွာ အထင္းသား။ အဲဒါနဲ႔ ဒါကြ်န္မသား ပါပဲလား ဆိုတာ သိလိုက္ ရတယ္။ ဒါေပမဲ့ သူ႔ကို တကယ့္ကို မမွတ္မိဘူး။ ေတြ႔ေနက် မ်က္ႏွာ ေတြကိုေတာင္ မမွတ္မိ ေတာ့ဘူး ဆိုတာ စဥ္းစားရ အေတာ္ ခက္တာပဲ။ Dartmouth College ကဒီ face blindness ေရာဂါကို ၁၅ႏွစ္ၾကာ ေလ့လာေနသူ Professor Brad Duchaine ကေတြ႔ေနက် မ်က္ႏွာ ေတြကို ေျပာင္းျပန္ လွန္လိုက္ျခင္း အားျဖင့္ လက္ေတြ႔ သရုပ္ျပ ပါတယ္။ ခင္ဗ်ားတို႔ ကိုယ္တိုင္ ေအာက္ကပံုမွာ စမ္းသပ္ ႏိုင္ပါတယ္။

ဦးေႏွာက္နဲ႔ အာရုံေၾကာ ပညာရွင္ လဲျဖစ္ "The Man Who Mistook His Wife For A Hat" ဆိုတဲ့ စာအုပ္ရဲ႕ စာေရးသူ Dr. Oliver Sacks ကဒီအေၾကာင္းကို ေအာက္ပါ အတိုင္း က်ယ္က်ယ္ ျပန္႔ျပန္႔ ေရးသား ခဲ့ပါတယ္။ ကြ်န္ေတာ္ဟာ မုတ္ဆိတ္ေမြး ဗလပြနဲ႔ လူၾကီးကို တိုက္မိမလို ျဖစ္ျဖစ္ေနလို႔ ခဏခဏ ေတာင္းပန္ ေနရတာ ေနာက္ေတာ့မွာ အဲ့ဒါမွန္ ထဲက ကြ်န္ေတာ့ အရိပ္ ျဖစ္ေနတာ သိလိုက္ ရတယ္။ Sacks ကသူ႔မွာ ၾကီးမားတဲ့ နားရြက္ ေတြရွိတာ သူ႔ဘာသာ သိတာမို႔လို႔ အဲ့ဒီဟာနဲ႔ မွန္ထဲက သူ႔အရိပ္ကို မွတ္မိ ႏိုင္ေအာင္ သင္ၾကား ခဲ့တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ Prosopagnosics ေ၀ဒနာရွင္ ေတြဟာ မ်က္ႏွာ အစိတ္အပိုင္း တစ္ခုကိုပဲ အာရုံစိုက္လို႔ ရပါတယ္။ ဒါေၾကာင္႔ Sacks ကသူ႔နားရြက္ၾကီး ေတြကို သူၾကည့္ျပီး မွန္ထဲက အရိပ္ဟာ သူကိုယ္တုိင္ပဲ ဆိုတာ သူ႔ဘာသာသူ ခြဲျခားႏိုင္ သြားတာပါပဲ။ တခ်ိဳ႕ေတြ ကေတာ့ မ်က္ႏွာကို ပံုအမ်ိဳးမ်ိဳး လုပ္ၾကည့္ျပီး မွန္ထဲက မ်က္ႏွာဟာ သူတုိ႔ပါ ဆိုတာ ေသခ်ာေအာင္ လုပ္ပါတယ္။ လူေတြကို မမွတ္မိဘူး ဆိုတာ လူမႈ ဆက္ဆံေရး မွာေတာ့ အေတာ္ေလး ဆိုး၀ါးတဲ့ အခ်က္ပါ။

Prosopagnosics လူနာေတြဟာ လုပ္ေဖာ္ ကိုင္ဖက္ေတြ သူငယ္ခ်င္း ေတြနားက ျဖတ္သြား ရင္ေတာင္ မမွတ္မိလို႔ သူတို႔ ကိုယ္တိုင္ ရုိင္းသြားသ လို ခင္မင္တတ္သူ မဟုတ္သလို ျဖစ္သြားမလား ဆိုေတြးျပီး စိုးရိမ္ေန ၾကရသူ ေတြပါ။ သူတို႔ဟာ Depression နဲ႔ social anxiety ေတြမ ၾကာခဏ ျဖစ္တတ္ ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ သူတို႔ ခ်ိဳ႕ယြင္းခ်က္ကို ေက်ာ္လြားဖုိ႔ နည္းလမ္း ေကာင္းေတြလဲ ရွာထားသူေတြ ျဖစ္ေန ပါေသး တယ္။ မ်ားေသာ အားျဖင့္ ဆံပင္ အေရာင္လို အသံလို ကိုယ္ဟန္ အေနအထားလုိ မ်က္ႏွာနဲ႔ မဆိုင္တာ ေတြကို မွတ္သား ထားတတ္ ပါတယ္။ တစ္ခါတစ္ခါ မွာေတာ့ လူေတြက ရုတ္တရက္ မုတ္ဆိတ္ေမြး ရိတ္လိုက္တာ ဆံပင္ အေရာင္ေျပာင္း တာမ်ိဳးေတြ ရွိေလေတာ့ ရုတ္တရက္ သူတို႔ မမွတ္မိ ေတာ့ဘူး ျဖစ္သြား တာေပါ့။ "အမႊာေတြလို တစ္ပံုစံတည္း တူတဲ့ ေနရာထဲမွာ လမ္းေလွ်ာက္ ေနရတာကို စဥ္းစား ၾကည့္ေလ။ အဲ႔ဒါ ကြ်န္ေတာ္ မိတ္ဆံု စားပြဲေတြ သြားတဲ့ အခါ ျဖစ္ေနက်ပဲ" လို႔ prosopagnosic ေ၀ဒနာရွင္ Glenn Alperin က The Atlantic ကိုေျပာျပ ပါတယ္။ သူက လူေတြ သူ႔ကို စကား စမေျပာမခ်င္း ဘယ္ေတာ့မွ မၾကည့္ဘူး။ အဲစကား စေျပာျပီ ဆိုတာနဲ႔ အဲ့လူရဲ႕ မ်က္ႏွာကို ဘယ္လို မွတ္ထားရင္ ေကာင္းမလဲ ဆိုတာ လိုက္ရွာေတာ့ တာပဲတဲ့။

prosopagnosia နဲ႔ပတ္သတ္တဲ့ ေဆးပညာ ဆိုင္ရာ မွတ္တမ္း မွတ္ရာ အခု၁၀၀ သာရွိေပမဲ့ Dartmouth College, Harvard University နဲ႔ University College London မွစူးစမ္း ေလ့လာသူ ေတြကေတာ့ ဒီ့ထက္ မကဘူးလို႔ ဆိုပါတယ္။ လူဦးေရရဲ႕ ၂.၅ ရာခိုင္ႏႈန္းက ဒီေရာဂါ ျဖစ္ေန ပါတယ္။ လူငါးဆယ္မွာ တစ္ေယာက္ ျဖစ္ေနတဲ့ သေဘာပါ။ ဒီလို ရွားရွားပါးပါး ကိစၥေတာ့ မဟုတ္ဘူးလို႔  Harvard က prosopagnosia ဆိုင္ရာ အထူးျပဳ ေလ့လာသူ Garga Chatterjee ကဆိုပါတယ္။ ဒါက ခင္ဗ်ားအသိ ထဲမွာေတာင္ prosopagnosia ျဖစ္ေနတာ သူ႔ဘာသာသူ မ သိတဲ့သူ ရွိရင္ေတာင္ ရွိေနမွာ။ Brad Pitt နဲ႔ artist Chuck Close လိုေက်ာ္ၾကားသူ အမ်ားစုက Prosopagnosia ေရာဂါ ခံစား ေနရတယ္လို႔ ဆို ပါတယ္။ တခ်ိဳ႕လူ ေတြဟာ face blindness နဲ႔ေမြးလာ ၾကတာပါ။ Developmental prosopagnosia ဟာမ်ိဳးရုိး လိုက္ပါတယ္။ စူးစမ္း ေလ့လာသူ ေတြကေတာ့ ဒါဟာ genetic mutation or deletion ေၾကာင့္ျဖစ္တာလို႔ ဆိုပါတယ္။

ဒီလိုလူမ်ိဳး ေတြဟာ သူတို႔ဘာသာ prosopagnosia ျဖစ္ေနမွန္း မသိၾကပါဘူး။ ဒါဟာ colour blindness လိုပါပဲ။ ခင္ဗ်ား အျမင္က တျခားသူ ေတြနဲ႔ မွားယြင္း ကြဲလြဲ ေနတယ္ဆို တျခားသူ တစ္ေယာက္က ေထာက္မျပ မခ်င္း သိမွာ မဟုတ္ဘူးလို႔ ေ၀ဒနာရွင္ Dori Frame က The New York Times ကိုေျပာပါတယ္။ Acquired prosopagnosia ကေတာ့ ဦးေခါင္း ဒဏ္ရာ ဒါမွမဟုတ္ ေလျဖတ္တဲ့ လူနာေတြမွာ ေတြ႔ရ ပါတယ္။ သူတို႔က အရင္က မ်က္ႏွာ မွတ္မိႏိုင္စြမ္း ရွိခဲ႔တာေၾကာင့္ သူတို႔ ဘာျဖစ္ေန သလဲဆိုတာ ခံစားႏိုင္ ပါတယ္။ မ်က္ႏွာ မွတ္မိႏုိင္စြမ္း ဆံုးရႈံး သြားတဲ့ ဦးေႏွာက္ ထိခိုက္ လူနာေတြမွာ သူတို႔ေတြ မ်က္ႏွာ တစ္ခုကို ျမင္တဲ့အခါ ေသြးေတြ ဘယ္လို စီးဆင္းတယ္ ဆိုတာ တုိင္းတာ မႈေတြ လုပ္ထားတဲ့ ေလ့လာမႈ မ်ားစြာ ရွိေနေပမယ့္ ဦးေႏွာက္က မ်က္ႏွာ တစ္ခုကို ဘယ္လုိ ဖတ္သလဲ ဆိုတာ ကေတာ့ လ်ိဳ႕၀ွက္ ခ်က္ တစ္ခု ျဖစ္ေနဆဲပါ။ "မ်က္ႏွာ တစ္ခုကို ျမင္လိုက္ တဲ့အခါ ဦးေႏွာက္ အစိတ္အပိုင္း တခ်ိဳ႕ လႈပ္ရွား သြားတာနဲ႔ပဲ အဲ့ဒီေနရာက မ်က္ႏွာ တစ္ခု မွတ္သားႏိုင္ဖုိ႔ လိုအပ္ တယ္လို႔မွ မေျပာႏိုင္တာ" လို႔ MIT ကသိပၸံပညာရွင္ Nancy Kanwisher ကဆိုပါတယ္။ ဒီေရာဂါနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ စူးစမ္း ေလ့လာ သူေတြက prosopagnosia ကုထံုးမ်ား ဆိုျပီး ကုသဖုိ႔ နည္းလမ္းေတြ ရွာေန ေပမယ့္ အေျခအေန ေကာင္းလာတဲ့ လူနာ တစ္ေယာက္ မွကို မရွိေသး ပါဘူး။


Images from mnn, i.huffpost, wiki.eveonline, i.i.cbsi, upload.wikimedia. Source: mnn.com